MAZİDE KALAN TÜRKİYE… (4)

( Meğerse neler değişmiş ülkemizde, neleri unutmuşuz zamanla! ) Mızıkalar: İlk mızıka sesini duyduğumda, ‘Heybeli Ada da’ ilkyaz tatilindeydim.. Elinde garip bir aleti üfleyen bir çocuk, bu aletten, ‘kovboy filmlerini’ izlerken duyduğumuz bir ses çıkıyordu! Bu aletin adının ‘mızıka’ olduğunu öğrendim. Dudaklar arasında hızla sağa, sola çekilirken üflenen bu aletten çıkan çok değişik sesler, işitenlerin oldukça ilgisini çekmişti. Daha son pompalısının da kullanım alanımıza girdiği bu ince uzun, dikdörtgenler prizması şeklindeki müzik aleti, 60’lı yıllarda çocuklara alınan hediyelerin başında geliyordu… Kabinli Motosikletler: O dönemde motosikleti olanların yarısından çoğunun motorunun yanında bir de kabini olurdu! Motorun sağ tarafına takılı, bağlanıp çıkarılabilen bu kabinler kapısız ve tek koltukluydu. Sadece sağ tarafında tekerlekleri olurdu. Önlerinde rüzgârı kesen bombeli bir camı, kabinin arkasında da, küçük bir bagajı vardı. İstanbul’da genel olarak bu tür motorları kullananlar; motor kabinin içerisinde eşlerini ve çocuklarını taşırlardı… Misafir Odası Sarmaşıkları: Rahmetli annemin evi çiçek bahçesi gibiydi! Hatırlarım; hele, hele misafir odamızı çepeçevre saran ‘sarmaşık devetabanı’, boyu bir metreyi bulduğunda ev sahibi olunacağına inanılan ‘paşa kılıcı’, ‘mum çiçeği’, ‘salkım begonya’, ‘aşkmerdiveni’ gibi saksı çiçekleri; o dönemde neredeyse İstanbul’da her ailenin misafir odalarını süsleyen, üzerlerine belli aralıklarla nazar boncukları asılan süs bitkileriydi… Çatanalar: Haliç’teki yük indirme-bindirme iskelelerine ve tersanelere malzeme götüren basık ve tek katlı, arkalarına yük taşımları için ardı ardına mavnalar bağlanmış, tren katarı gibi ilerleyen ilginç bir taşıma sistemi vardı. Mavnaları çeken bu ufak gemiye ‘Çatana’ denirdi. İnce ve uzun bacaları olan bu çatanalar, Unkapanı ve Galata Köprülerinin altından geçerlerken, bacaları tam ortalarından çelik bir tel vasıtasıyla çekilir ve baca yaklaşık 75 derece kadar kırılarak arkaya yatardı. Köprünün altından geçtikten sonra makara gevşetilir ve baca yerine otururdu… Muşamba: Halıfleks, ya da yer karolarının yaygınlaşmadığı o dönemde; evlerin odalarının, mutfaklarının ve hatta tuvaletlerinin zemini muşamba ile kaplanırdı! Çoğunlukla, kahverengi, ya da gri renklerin hâkim olduğu bu yer kaplama materyallerinin üzerinde birbirini tekrarlayan grafik desenler olurdu. En çok tutulan desen ise potükare adı verilen iki rengin çaprazlamasına uygulandığı küçük kare şekillerdi. Muşambalar odaların zeminleri tahta olduğu için, bir süre sonra tahtaların deformasyonuna ayak uydurur ve altındaki tahtanın girintili, çıkıntılı halini almaya başlardı. Üst kısımları oldukça kaygan olan muşambalar, üzerleri silinip parlatıldığı zaman, üzerinde çorapla basılmasını asla affetmezlerdi! Yıpranan, ya da yırtılan kısımlarına, daha önceden yedeklenen muşamba parçalarıyla uygun şekilde yama yapılırdı… At Arabalı Zerzevatçılar (sebze, meyve ve yeşillik satıcıları): Benim de çocukluk anılarımın arasında önemli bir yer tutan bu satıcıların, mevsimine göre satmış oldukları çeşit, çeşit sebze; meyve ve yeşillikten ziyade ben satıcıların kullanmış oldukları arabaları çeken atları seyrederdim. Kışın soğuğunda, yazın sıcağında onca ağır yükün altına giren atlara çok üzülür; bizim mahalleye gelen arabalı satıcıların atlarına meyve, şeker parçaları vererek, sanki onların gönlünü alırdım. Çocukluk işte ama bunun yanı sıra arabalar dolusu meyve ve sebzelerin o taptaze görüntüsü de beni hep cezbeder; yalvarışlarımı kıramayan anneciğimin, her meyve çeşidinden alışını heyecanla ve iştahla beklerdim… Ay – Yıldızlı Direkler: Ana caddeleri aydınlatmak için kullanılan siyah metal elektrik direklerinin tepelerinde, uçları yukarı doğru dönük bir hilalin içine oturtulmuş tek bir yıldızdan oluşan âlemler vardı. Şehrin değişmez mobilyaları olan bu direkler, 1980’lerde teker, teker kaldırılarak yerlerine beton düz direkler dikildi… Bagajı Üzerinde Otobüsler: Şehirlerarası çalışan o dönemin otobüslerinde, şimdikilerde olduğu gibi karoserleri hizasında derin bagajları yoktu. Taşınacak eşya ve bavullar, otobüslerin üzerinde sabitlenmiş metal iskeletli yüklüklere konularak sıkıca bağlanırdı. Yolculuk arasında inecek olan yolcuların eşyalarının otobüsün üzerinden alınması epeyce zaman alırdı… Devamı yarın...